آ
در کنار کنترل هایی مثل کنترل دریفت، کنترل ضریب نامعینی و …کنترل بسیار مهم تیر ضعیف ستون قوی را نیز داریم. قبل از هر چیز باید بگوییم که در قاب های مفصلی یا ساده به دلیل اینکه تیرها ممان پذیر نیستند، این کنترل ( اصل تیر ضعیف ستون قوی ) مطرح نبوده و فقط منظور قاب خمشی است. بنابراین از آنجایی که ما در سازه های بتنی قاب مفصلی نداریم پس لزوم رعایت ضابطه تیر ضعیف ستون قوی در سازه های بتنی بیشتر مورد توجه می باشد.
حتما تاکنون عبارت تیر ضعیف ستون قوی به گوشتان خورده است. حال سوال اینجاست:
جواب این سوال بسیار واضح است. همانطور که می دانید در صورت خرابی یک تیر، در المان های مجاور باز توزیع نیروها رخ داده و سازه میتواند پایداری خود را حفظ کند. اما آیا در ستون ها هم این اتفاق خواهد افتاد؟ قطعا خیر! خرابی یک ستون می تواند موجب فروپاشی کل سازه شود. تمام آیین نامه های لرزه ای با در نظر گرفتن این موضوع بر لزوم رعایت اصل تیر ضعیف ستون قوی تاکید می کنند.
همچنین ضابطه ی کنترلی ضریب نامعینی در آیین نامه 2800 نیز به نوعی سعی در، به تاخیر انداختن ناپایداری سازه دارد. به گونه ای که تا حد امکان شکل گیری مفاصل پلاستیک به سمت تیر ها برود.
خیلی خلاصه هدف این است که کاری کنیم تا مفصل پلاستیک در تیرها تشکیل شوند نه در ستون ها! به شکل زیر توجه کنید.
تیر ضعیف ستون قوی
بنابراین به زبان ساده باید کاری کنیم تا شکست در تیر اتفاق بیفتد. نه در ستون! و نه در چشمه اتصال! برای اینکه مفصل پلاستیک در تیر تشکیل شود بایستی ۲ اصل کلی مورد توجه قرار گیرد.
خرابی به دلیل تیر قوی و ستون ضعیف
بر اساس مبحث نهم مقررات ملی ساختمان در ساختمان هایی با شکل پذیری زیاد بایستی مجموع مقاومت خمشی ستون ها حداقل ۲۰ درصد بیشتر از مقاومت خمشی تیرها باشد. (موضوع بند ۹-۲۳-۴-۲-۴)
لنگرهای مقاوم خمشی ستون ها باید برای نامساعدترین حالت بار محوری، در جهت بارگذاری جانبی مورد نظر، که کمترین مقدار لنگرها را به دست می دهد، محاسبه شوند. مجموع لنگرهای مقاوم خمشی تیرها بایستی چنان صورت گیرد که لنگرهای ستون ها در جهت مخالف لنگرهای تیرها قرار گیرند.
این رابطه بایستی در حالاتی که لنگرهای خمشی تیرها در دو جهت در صفحه قائم قاب، عمل نمایند برقرار باشد. به دو شکل زیر توجه کنید:
حداقل مقاومت خمشی ستون
علاوه بر تامین حداقل مقاومت خمشی برای ستون ها، حداقل ابعاد ستون برای شرایط شکل پذیری زیاد نیز بایستی رعایت شود. (موضوع بند ۹-۲۳-۴-۲-۱) بر اساس این بند دو ضابطه بایستی رعایت شود.
الف- عرض مقطع ستون نباید کمتر از ۰٫۴ بعد دیگر ستون و ۳۰۰ میلیمتر باشد.
ب- نسبت عرض مقطع به طول آزاد آن از ۰٫۱ برای ستون های طره ای و ۱/۱۶ برای سایر سایر ستون ها کمتر باشد.
در شرایط شکل پذیری متوسط نیز این دو ضابطه برای ابعاد مقطع بایستی تامین گردد.
الف- عرض مقطع نباید کمتر از ۰٫۳ بعد دیگر و ۲۵۰ میلیمتر باشد.
ب- نسبت عرض مقطع به طول آزاد آن از ۱/۲۵ کمتر باشد.
حداقل ابعاد ستون در قاب خمشی
دال ماندگار طراح، مجری و بزرگترین تولید کننده یوبوت